Artezyen

Alm. Artesischer Brunnen (m), Fr. Pwts Artésien, İng. Artesıan Well. Su sızdırmayan iki veya daha
çok sayıdaki yeraltı tabakaları arasında kalan basınçlı suların sondaj usulüyle yeryüzüne tazyikli bir
şekilde çıkmasını sağlayan kuyu.
Tazyikli su çıkan kuyulara Fransızcada, -Fransa’nın Artois köyü civarında 12. yüzyıllarda çok miktarda
bulunduğu için- artois denmektedir. Türk kültürünün Fransız kültürü etkisinde kaldığı Tanzimat
döneminde bu kelime Türkçeye “artezyen” olarak girmiş ve yerleşmiştir. Çanak şeklinde olup taşıdığı
suyla kuyuyu besleyen bölge, geçirimli olan üst kısımlardan giren su ile beslenir. Zamanla su ile dolan
bu bölgede bir basınç meydana gelir. Bölgenin çukur kısmına yeryüzünden sondaj ile bir kuyu açılırsa,
fizikte çok iyi bilinen bileşik kaplar prensibine göre su yeryüzüne tazyikli bir şekilde çıkar. Suyun
tazyiki, su geçirmez bölgenin durumuna ve kuyunun açıldığı yere bağlıdır. Su geçirmeyen bölgenin
açık olan ve suların dolmasını sağlayan uç kısımlarına “beslenme bölgesi” denir.
Artezyen kuyuları sondaj aletleriyle arazi delinerek ve delinen kısma demir borular konmak suretiyle
inşa edilir. Bu boruların su seviyesi boyunca kalan kısımlarında pekçok delikler bulunur. Deliklerin
işletme esnasında tıkanmaması için boru ile sondaj deliği arasında kalan boşluk içten dışa doğru
büyüklükleri küçülecek tarzda çakıl ve iri kum ile doldurulur.
Bazı petrol kuyularından petrolün fışkırması artezyen kuyusundan suyun fışkırmasına benzer.
Artezyenden farklı olarak petrol fışkırmasına, petrol yatağında bulunan gazların basıncının da tesiri
vardır.