Klor (Cl)

Alm. Chlor (n), Fr. Chlore (m), İng. Chlorine. Halojenler sınıfından bir element. Kimyâsal sembolü
Cl’dir. Tabiatta halojenlerin en çok bulunanıdır. İlk defa 1774’te Scheele tarafından klorür asidinin
piroluzit ile yükseltgenmesiyle elde edildi. O zaman klora, flogistonsuz tuz asidi adı verildi. 1810’da
Davy tarafından, kimyevî bir element olduğu belirlendi ve sarı yeşil anlamına gelmek üzere “klor” diye
adlandırıldı.
Özellikleri: Klor, sarı-yeşil renkli bir gazdır. Havadan 2,5 kat daha ağırdır. Klor gazı, solunum
organlarını çok kötü şekilde yaralar. Bu sebeple, Birinci Dünyâ Savaşı sırasında öldürücü gaz olarak
kullanılmıştır.
Atom numarası 17, atom ağırlığı 35,45’tir. Klor molekülü Cl2 şeklinde olup, çok kararlıdır. Klorun kritik
sıcaklığı 143,5°C olduğundan kolayca sıvılaştırılabilir. Kaynama noktası -34°C, donma noktası
-101°C’dir. Klor iki kararlı izotopun, 35Cl (% 75,5) ve 37Cl (% 24,5) karışımıdır.
Klorun elektron düzeni (Ne) 3s2 3p5 olup, diğer halojenler gibi elektron ilgisi çok yüksektir.
Bileşiklerinde alabildiği değerlikler 1-, 1+, 4+, 5+, 6+ ve 7+’dır.
Oda sıcaklığında, atmosfer baskısı altında bir hacim suda 2,2 hacim Cl2 çözünür. Sulu çözeltisi “klor
suyu” adını alır. Sulu çözeltiden 8°C’de Cl2.6H2O bileşiminde, klor heksahidrat kristalleri ayrılır. Klor
suyu, serbest klorun renk ve kokusunu gösterir. Fakat sudaki klor, su ile hipoklorit (HClO) ve klorür
asidi (HCl) verir.
Sıvı klor, kuru iken metallere etki etmediğinden çelik tüplerde saklanabilir. Elektriği de iletmez.
Bulunuşu: Klor, tabiatta yalnız volkan gazlarında serbest halde, bunun dışında klorürler halinde
bulunur. Deniz suyu büyük oranda Cl ihtiva eder. Mesela okyanus suyunda % 2 Cl vardır. Jeolojik
devirlerde denizlerin buharlaşmasıyla geriye NaCl MgCl2 yatakları kalmıştır. Apatit, belirli miktarda klor
ihtiva eder.
Elde edilişi: Laboratuvarlarda klor, piroluzit ile klorür asidinden sıcakta elde edilir:
MnO2+4HCl ..› MnCl4+2H2O
MnCl4 ..› MnCl2+Cl2
Klorür asidindeki klorürü, klora yükseltgemek için başka yükseltgenler de (KMnO4, K2Cr2O7 gibi)
kullanılabilir. Teknikte klor elde etmek için HCl hava oksijeni ile yükseltgenir (katalizör
mevcudiyetinde):
‹.
4HCl+O2
.› 2Cl2+2H2O
Bu reaksiyon, Deacon yöntemi adı altında bugün de kullanılmaktadır. 400-600°C arasında denge,
ürünler lehinedir. Bundan başka sodyum hidroksit üretiminde anodda çıkan klor gazı da büyük bir
ihtiyaca cevap verecek miktardadır.
Bileşikleri: Klorun en mühim anorganik bileşiği, sofra tuzu olan sodyum klorürdür. Bileşiklerinde daha
ziyade 1- değerlikli olan klor, oksijenli bileşiklerinde pozitif değerlikler alır. Sodyum hipoklorit (NaClO)
Sodyum klorit (NaClO2), sodyum klorat (NaClO3) ve sodyum perkloratta (NaClO4) sırasıyla klor 1+, 3+,
5+ ve 7+ değerliklerini almıştır.
Klorun en mühim organik bileşikleri, klorlu alkan ve alkenlerdir.Karbontetraklorür (CCl4), kloroform
(CHCl3), metilen klorür (CH2Cl2), trikloretilen (CHCl=CCl2) ve tetrakloretilen CCl2=CCl2 en
önemlileridir. Bu belişekler solvent olarak ve kuru temizlemede çok kullanılır. Etilen diklorür, vinilklorür
(CH2=CHCl) üretiminde kullanılır. Vinilklorür ise plastik ve reçine üretiminde çok kullanılan bir
maddedir.
Kullanılışı: Klor, bakterilere öldürücü olarak etki eder. Bu sebepten suyun dezenfektasyonu için
kullanılır. Keza DDT gibi haşere öldürücü ilaç imalatında, beyazlatıcı olarak kireç kaymağı yapımında
kullanılır. Etilenoksid, etilenglikol gibi endüstriyel önemi haiz fakat klorlu olmayan bileşiklerin
üretiminde, ayrıca reçine îmâlâtında faydalanılan propilenglikol ve patlayıcı imalatında kullanılan
gliserin üretiminde çok kullanılır.
Klorun biyolojik önemi: Kandaki iyon dengesini oluşturan anyonların yaklaşık üçte ikisi klorür
anyonudur. Vücudun ihtiyaç duyduğu klorür yemek tuzu ile alınır. Klorun bir bölümü deride, derialtı
dokularda ve iskelette depolanır. Terlemeyle artan klorür kaybı içilen tuzlu ayran ile en iyi biçimde telafi
edilebilir. Klorürler hücre dışı sıvıların basıncının ayarlanmasında, elektriksel bakımdan nötr olmasında
ve vücudun absit-baz dengesinin sağlanmasında rol oynar.