Manganez - Mangan (Mn)

Alm. Mangan (n), Fr. Manganèse (m), İng. Manganese. Tabiî olarak oksit, karbonat ve silikat hâlinde
dağılmış olarak bulunan, metalik bir element. En önemli bileşiği MnO2, 1774’e kadar bir demir bileşiği
olarak biliniyordu. Ancak bu târihte K.W.Scheele tarafından yeni bir element ihtivâ ettiği keşfedildi.
1856 yılına kadar mangan ticârî bir önemi hâiz değilken (yokken), Sir Henry Bessemer tarafından
çeliğe bir katkı maddesi olarak katılarak önem kazandı. Aşağı yukarı her bir ton çelik için 7 kg kadar
mangan kullanılmaktadır.
Özellikleri: Mangan, gümüş parlaklığında, sert ve kırılgan bir metaldir. Toz hâline getirilebilir. Erime
noktası 1245°C, kaynama noktası 2150°C’dir. Özgül ağırlığı 7,43 g/cm3tür. Mn sembolüyle gösterilip,
atom numarası 25, atom tartısı 54,938’dir. Elektron düzeni (Ar) 3d54S2dir. Bileşiklerinde 1+, 2+, 3+,
4+, 5+, 6+ ve 7+ değerliklerini alabilir. 2+ değerlikli oksidi oldukça bazik olup, zayıf asitlerde, mangan
tuzlarını verecek şekilde çözünür. MnO, daha yüksek oksidasyon sayısındaki oksitlerin, indirgen
atmosferde, ısı ile kısmen indirgenmesiyle veya metalin oksitlenmesiyle elde edilir. Manganın, 2+ ve
6+ değerlikli tuzları, çözeltiler içinde, diğer tuzlarından daha kararlıdır.
Bulunuşu: Mangan tabiatta proluzit (MnO2), manganit (Mn2O3.H2O), hausmannit (Mn3O4) gibi oksit
mineralleri şeklinde ve mangan silikat (MnSiO3), mangat spat (MnCO3), mangan sülfür (MnS) şeklinde
bulunur.
Elde edilişi: Saf mangan alüminotermi yöntemiyle elde edilir:
3 Mn3O4+8Al..›4Al2O3+9Mn
Bundan başka, mangan (II) sülfat (MnSO4) çözeltisinin elektrolizinde, kototta mangan ayrılır. Manganın
en çok elde edildiği yol ise proluzitin (MnO2) kömür ile indirgenmesidir. Yüksek sıcaklıkta yapılan bu
işlem sonunda mineralde bulunan demiroksit de indirgeneceğinden ferromangan adı verilen % 80
mangan, % 15 demir ve % 3 karbon ihtivâ eden bir alaşım meydana gelir. Zâten çelik îmâlinde
ferromangan olarak kullanılır.
Kullanılışı: Mangan saf iken dış etkilere karşı her ne kadar dayanıklı değil ise de meydana getirdiği
alaşımların mekanik özellikleri bu metale kullanım imkânı sağlamıştır. Normal (% 1) manganlı çelikler
yanında yüksek (% 11-14) manganlı çelikler de yapılmaktadır. Bu yüksek oranlı çelikler çok sert olup,
mineral öğütme değirmenleri, cevher delme için matkap uçları yapımında kullanılırlar. Mangan; MnC3
(Karbür) şeklinde, font içinde de bulunur ve ona sertlik verir. Bakır ile hâsıl ettiği alaşım % 5,5 mangan
ihtiva ettiğinde sıcaklık değişmeleri ile mekanik özelliklerinde çok az değişme gösteren bir malzeme
ele geçer.
KMnO4 (Potasyum permanganat), bakterileri öldürmek için de kullanılır.
Biyolojik önemi: Mangan vücutta çok az bulunur. Kısırlığı önlediği bilinmektedir. Ayrıca kalsiyum ve
fosfor metabolizmasında rolü vardır. Gıdalardan başlıca baklagillerde, tahıllarda, kuru yemişlerde ve
bazı yeşil sebzelerde bulunur.