Molla Mustafa Barzani

Irak Kürt milliyetçi hareketinin önderlerinden. İsmi Mustafa olup "Molla" diye de bilinir. 1904'te Irak'ın
Barzan bölgesinde doğdu. Zamanının usulüne göre tahsil yaptı.
1931'de büyük kardeşi Şeyh Ahmed'in Irak idaresine karşı başlattığı ayaklanmaya katıldı. Ertesi sene
BarzanAşiretinin reisi oldu. İkinci Dünya Savaşı sırasındaki karışıklıklardan istifade ederek 1943'te
idareye başkaldırdı. Ağustos 1945'te geniş çaplı bir ayaklanmaya dönüşen bu hareketin bastırılması
üzerine aşiretiyle birlikte İran'a geçti. 13 Ocak 1946'da SSCB'nin desteğiyle Mehabad'da ilan edilen
Kürt Cumhuriyetinin kuruluşunda önemli rol oynadı. Tümgeneral rütbesiyle Başkomutanlığa getirildi.
SSCB'nin İran'dan çekilmesiyle Kürt Cumhuriyetine son verilince 500 silahlı adamıyla birlikte
Türkiye-İran sınırı üzerinden SSCB'ye kaçtı. Burada kaldığı yıllarda Moskova Dil Enstitüsünde öğrenim
gördü.
1958 senesinde Abdülkerim Kasım tarafından Irak'ta krallık idaresine bir darbeyle son verilince,
Barzani de Irak'a döndü. Kanuni bir hüviyet kazanan Kürdistan DemokratPartisinin liderliğini yürüttü. İlk
zamanlar yeni idareyi destekledi. Fakat kendisine söz verilen bazı hususların yerine getirilmemesi
üzerine Eylül 1961'de İdareye karşı ayaklandı. Peşmerge (Ölüm Öncüsü) adı verilen gerilla kuvvetiyle
Kuzey Irak'ın büyük bir kısmına hakim oldu. Irak idaresindeki çeşitli değişiklikler doğrultusunda zaman
zaman ateşkes anlaşmaları yapmakla birlikte, Kuzey Irak'ta özerk bir idare kurmaya yönelik silahlı
mücadeleyi başarıyla sürdürdü. Mart 1970'te Kürtlerin isteklerini kabul eden bir antlaşmanın
imzalanması üzerine silahlı mücadeleye son verdi.
İmzalanan antlaşmanın uygulanması için öngörülen dört yıllık müddetin bitimine doğru Irak idaresinin
1957 nüfus sayımını temel alan sınırlı bir kültürel özerklik planı sunması aradaki münasebetleri
gerginleştirdi. Bu sırada Irak'la anlaşmazlık içinde olan İran'dan destek alan Barzani tekrar silahlı
mücadeleye başladı. 1975'te Irak'la anlaşan İran ŞahıMuhammed Rıza Pehlevi, Barzani'ye yardımı
kesti. Bunun üzerine silahlı mücadeleyi bırakarak İran'a geçen Barzani 1976'da ABD'ye gitti.
1 Mart 1979 tarihinde Washington'da öldü. Oğulları Mesut ve İdris Körfez Savaşının sonrasında
Irak'taki Kürt hareketini yeniden toparlamaya ve federe devlet kurmaya giriştiler.