Seryum (Ce)

Alm. Zer (-ium) (n), Fr. Cérium (m), İng. Cerium. Periyodik cetvelde nâdir toprak elementleri
(lantanitler) grubunda bulunan. Ce sembolüyle gösterilen metalik bir element.
Özellikleri: Atom numarası 58, atom ağırlığı 140,12’dir. Kütle numaraları 136,138,140 ve 142 olan
dört izotopu bilinmektedir. Kaynama noktası 3461°C, erime noktası 795°C, yoğunluğu 6,67 g/cm3tür.
Seryum 3+ ve 4+ oksidasyon sayılarını alabilir. Saf seryum gri parlak olduğu halde havada süratle
donuklaşır. Seryum-4 bileşikleri zayıf bir baz olan CeO2 bileşiğinden türerler. Seryum -4 bileşiklerinin
çoğu sarı ilâ kırmızı renktedir. CeO2 beyaz renkli olup sülfat asidinde çözünür. Saf seryum kalay gibi
yumuşak olup, kolayca işlenir. Güçlü redüksiyon (indirgeme) vâsıtasıdır. Su ile soğukta yavaş sıcakta
hızla reaksiyon verir.
Tabiatta bulunuşu: Seryum, 1803’te J. Berzelius ve Wilhelm tarafından keşfedildi. Tabiatta en bol
bulunan nâdir toprak elementlerindendir. Birçok mineraller seryum ihtivâ ederse de, ticârî önemi olan
seryum mineralleri monazit kumu, bestansit ve serit mineralleridir. Minerallerinde diğer nâdir toprak
elementleri de bulunur.
Seryumu diğer nâdir toprak metallerinden ayırmak için seryum (4+) değerlikli hâle yükseltgenir. Çünkü
seryum (3+) değerlikli haldeyken, diğer aynı grubun metallerinden zor ayrılır. Seryum -4 tuzları pH=
2,7 de çökerken, diğer 3+ değerlikli metallerin tuzları pH= 6,3-8,2 arasında çöker.
Kullanıldığı alanlar: Seryum ve bileşiklerinin pekçok kullanım alanı vardır. Seryum alaşımlarının en
önemlisi % 50 oranında seryum ihtivâ eden mişmetaldir.
Bu metal çakmaktaşı olarak, ayrıca çeşitli alaşımlarda yükseltgenmeyi önleyici ve vakum tüplerinde
oksijen giderici getter olarak kullanılır. Jet motorlarında kullanılan, yüksek sıcaklığa dayanıklı alaşımlar
% 3 oranında seryum ihtivâ ederler. Metal olarak, sinema, televizyon ve benzeri sanâyilerde
aydınlatma maksadıyla kullanılan karbonla doyurulmuş ark lambalarında da kullanılır. Seryumun 4+
değerlikli tuzlarından analitik kimyâda demir gibi oksitlenebilen maddeleri tâyin etmede, oksitleyici ajan
olarak istifâde edilir. Ayrıca seryum dioksitten optik sanâyiinde camın ince perdahlanmasında; cam
üretiminde renk giderici olarak; porselen kaplamalarda saydamsızlık verici olarak faydalanılır.
Seryum nitrat ise akkor gaz lambalarının gömleklerinde kullanılır; öbür seryum tuzlarından da fotoğraf
ve dokuma sanâyilerinde faydalanılır.