Çuha Çiçeği

 
Orjinal Adı Primula verisi (ya da Primula officinalis)
Diğer Adları Çobançiçeği

Bilgi
Çuhaçiçeğigiller familyasının örnek bitkisidir.
Kuzey Yarıküre'de yaygın olan çuhaçiçeği, ülkemizde genellikle Doğu
Anadolu'nun dağlık kesimlerindeki nemli orman ve çayırlarda yetişir. 15-25
cm. kadar boylanabilen, dayanıklı çokyıllık otsu bitkidir. Kısa bir rizomu
(kökgövdesi) vardır. Mavimsi-yeşil ve üzeri kırışık görünüşlü yapraklarının
hepsi, doğrudan doğruya bitkinin rizom kökünden sürerek bir rozet oluşturur.
Yuvarlak kesitli ve içi dolu olan çiçek sapları, 30 kadar çiçeği taşıyacak kadar
dayanıklıdır. Gevşek ya da sıkı salkımlar oluşturarak ilkbaharda açan çiçekleri,
altın renkli taçyapraklarıyla gösterişlidir. Bitkinin koyu kahverengi minik
tohumlarını taşıyan meyvesi yumurta biçimli bir kapsül halindedir. Güneşli ya
da yarı gölge yerleri; kireçli ve nemli topraklan seven çuhaçiçeği, tohumlarıyla
ya da büyük bitkilerin rizomlarının bölünüp ayrı yere dikilmesiyle çoğaltılır.
Çuhaçiçeği % 10'a kadar varan oranda saponin ile ayrıca glikozitler, uçucu yağ
ve flavonitleri içerir. Bazı yerlerde çiçekleri reçel ve şarap yapımında
kullanılır. Yapraklan salatalara katılarak ya da et yemeklerinde dolma içi
olarak tüketilir. Çuhaçiçeğinin yapraklarını ipekböcekleri pek sever,
çiçeklerinin nektarını ise bal arıları yeğlerler.

Tibbi Etkileri ve Kullanımı
Çuhaçiçeği bitkisinin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemlerini;
bitkinin çiçekleri, kökü ve yaprakları diye üçe ayırarak şöylece özetleyebiliriz:
• Çuhaçiçeğinin çiçekleri; özellikle stresle ilgili gerginliklerde spazm çözücü,
yatıştırıcı ve rahatlatıcıdır.
• Sinirsel kökenli baş ağrılarını iyileştirir. Yarım baş ağrısına (migren) karşı da
etkili olur.
• Uykusuzluğa karşı devadır.
Bu etkileri sağlamak üzere bitkinin çiçekleri ilkbaharda toplanır. Yeşil renkli
çiçek zarfı çıkarılıp atılır. Çiçekler gölgede kurutulur. Kurumuş çiçeklerden
1-2 tatlı kaşığı alınıp üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 15-20 dakika
demlendirilerek bir infüzyon hazırlanır. Bu infüzyondan günde iki-üç kez birer
bardak içilir.
• Çuhaçiçeğinin kökü; göğsü yumuşatır. Balgam söktürücüdür.
• Terleticidir. Bronşit, soğuk algınlığı, üşümeyle ilgili ürperme ve öksürüğe
karşı iyileştiricidir.
• İdrar söktürücü, müshil ve gaz söktürücüdür.
• Stresle ilgili gerginliklerde spazm çözücü ve yatıştırıcıdır. Bedeni
sakinleştirip gevşetir. Uykusuzluğa karşı iyi gelir.
Bu etkileri sağlamak için bitkinin rizomu sonbaharda toprağı kazılıp sökülür
ve özenle kurutulur. Parçalanan kökten 1 tatlı kasığı alınıp 1 bardak suda
kaynatılır. Sonra ateş kısılarak 5 dakika daha ısıtma sürdürülüp bir dekoksiyon
hazırlanır. Bu dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir.
• Çuhaçiçeğinin taze yaprakları; çıban tedavisinde etkilidir.
Yapraklar çıbana sarılır. Sık sık değiştirilerek çıbanların iyileşmesi sağlanır.