Cevizler

Orjinal Adı Juglans türleri
Diğer Adları Koş, Koz

Bilgi
Cevizgiller familyasında yer alan Juglans cinsi,
kışın yapraklarını döken 20 kadar ağaç türünün ortak adı cevizdir. Bu türlerden
ülkemizin hemen hemen her yerinde yetiştirilen ve konumuzu en çok
ilgilendiren Adi cevizin (J. regia) anavatanının İran olduğu sanılmaktadır. Bu
tür, 20 m. kadar boylanabilen, 150-200 yıl yaşayabilen; yuvarlak tepesi, sık dal
ve yapraklarıyla toprağı örten, altında diğer bitkilerin gelişmesini engelleyen
ve hatta insan sağlığı için zararlı sayılabilecek kadar koyu gölge veren bir
ağaçtır. Gövde kabuğu başlangıçta gümüşi renkte iken, ağaç yaşlandıkça rengi
koyulaşır ve çatlar. Yaprakları oval biçimli 5-7 uzun yaprakçıktan oluşur.
Yeşil renkli erkek ve dişi çiçekleri aynı ağaç üzerinde bulunur ve genellikle
mayıs ayında açarlar. Ağacın ekim ayında olgunlaşan meyvesine ceviz,
meyvenin yeşil renkli kabuğuna gövek ya da tetir denir. Ceviz ağacı,
tohumuyla çoğalır. Ceviz ağacının yaprakları tanen, uçucu yağ ve acı
boyarmadde olan juglon'u içerir. Güçlü ve değerli bir besin maddesi olan
meyvesi (ya da tohumu) ise doymamış yağlar yönünden zengindir. Ayrıca
yüksek oranda protein ile potasyum, fosfor, magnezyum, demir ve kalsiyum
gibi elementleri ve özellikle C ile B vitaminlerini içerir. Bu meyve taze ya da
kuru olarak yenir. Kurutulmuş cevizin içi tatlı ve pasta yapımında kullanılır.
Bazı yerlerde sucuk ve pestilleri yapılıp tüketilir. Ceviz ağacının sert kerestesi
mobilyacılık ve kaplamacılıkta pek makbuldür. Gövekleri, doğal
boyamacılıkta pamuk, ipek ya da yün ipliklerini kahverengiye boyamakta
kullanılır.

Tibbi Etkileri ve Kullanımı
Cevizin taze ve kurutulmuş yaprağı, göveği, meyvesinin ve meyvesinden
çıkarılan yağının (ceviz yağı) tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma şöylece
sıralanabilir:
• Peklik vericidir.
• İştah açıcıdır.
• Bedeni güçlendirici bir toniktir.
• Kan şekerini düşürür.
• Kanı temizler.
• Kemiklerin zafiyetine karşı etkili olur.
Bu etkileri sağlamak üzere, ceviz ağacı yapraklı iken taze yaprakları
ilkbaharda (ya da yazın) toplanıp gölge yerde özenle kurutulur. Işık
almamasına ve kararmamasına dikkat edilen kuru yapraklarıyla % 2'lik bir
infüzyon yapılır. Yani l litre (yaklaşık dört bardak) kaynar su, 20 gr. yaprağın
üzerine dökülür. 10-15 dakika süreyle demlendirilerek infüzyon hazırlanır. Bu
infüzyondan günde iki-üç bardak içilir. Yaprağı yerine sonbaharda ceviz
meyvesinin yeşil kabuğu olan gövek de kullanılabilir.
• Deri hastalıklarında ceviz antiseptik olarak kullanılır.
Bunun için aynı infüzyon, şikayetli yerlere dıştan uygulanır.
• Şeker hastalarına bedenleri güçlensin diye günde 3 adet ceviz yemeleri
öğütlenir.
• Ceviz yağı müshil ve safra artırıcı etkiler taşır. Bunun için, bu yağa biraz su
katılarak içilmesi gerekir.

UYARI
• Ceviz pek besleyici bir meyve olduğundan aşırı miktarda yenmemelidir.