Böğürtlen

Orjinal Adı Rubus fruticosus
Diğer Adları Dikençilegi, Dikendudu, Dikendutu

Bilgi
Gülgiller familyasındandır. Anayurdu Kuzey
Yarıküre'nin ılıman iklim bölgeleri olan Rubus cinsi 400 kadar çokyıllık çalı
türünün ortak adı böğürtlendir. Bunun 17 türüne ülkemizdeki orman ve
fundalıklarda; yol, bahçe ve hendek kenarlarında sıkça rastlanır. Böğürtlen
türleri 1-3 m. boylanabilirken, kimi türleri sarmaşık şeklinde, kimileri de yerde
sürünerek gelişir. Bu türlerden konumuzla en çok ilgili olanı Adi böğürtlen (R.
fruticosus) türüdür. Kısaca böğürtlen diye anacağımız bu bitki 3 m.
boylanabilir.İkiyillık dikenli gövdeleri, kenarları dişli 3-5 yaprakçıktan oluşan
ve kışın dökülmeyen yaprakları, yaz aylarında tek tek ya da salkım halinde
açan pembe veya beyaz çiçekleri vardır. Yaz sonu ya da sonbahar basında bu
çiçekler kırmızımsı kara renkli, üzeri çok ince tüylü, duta benzeyen meyvelere
dönüşür. Yer ve toprak konusunda hiç seçici olmayan böğürtlen, seyrek olarak
döktüğü tohumlarıyla; daha çok yere değen dallarının köklenmesiyle veya
köklerinin yeniden filizlenmesiyle çoğalır. Çok dikenli de olduğu için, doğal
çit olarak pek yeğlenen bir bitki türüdür.
Böğürtlenin meyvelerinde sabit ve uçucu yağ, meyve şekeri, organik asitler,
sitrik asit, C vitamini, pektin ve demir; yapraklarında tanen ve organik asitler
bulunur. Böğürtlen meyve olarak çiğken yenildiği gibi reçel, şurup, şekerleme,
pasta, likör ve sirke yapımında kullanılır.

Tibbi Etkileri ve Kullanımı
Böğürtlenin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöyle
sıralanabilir:
• Bedeni güçlendirici toniktir.
• Doku ve damar büzücü etkisi vardır. Diyareyi keser, peklik verir.
• İdrar söktürücüdür.
• Kadınlarda, aybaşı dönemlerinde aşırı kan gelişini önler.
• Gebe kadınlarda sırt kaslarını güçlendirir.
Bu etkileri sağlamak üzere, taze ya da gölge yerde özenle kurutulmuş
yaprakları, bitkinin meyveleriyle karıştırılarak kullanılır. Bu karışımdan 3 tatlı
kaşığı alınıp üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 20 dakika
demlendirilerek bir infüzyon hazırlanır. Bu infüzyondan günde üç kez birer
bardak içilir.
• Böğürtlen ağız yaraları, dişeti kanamaları, bademcik ve boğaz enfeksiyonuna
iyi gelir. Bunun için yukarıda anlatıldığı biçimde hazırlanan infüzyonla günde
üç-dört kez derin gargara yapılır.
• Ciltteki ağrı ve yangıları hafifletir.
• Yara iyileştiricidir.
• Hafif yanıklara iyi gelir.
• Hemoroit tedavisinde etkili olur.
Bu etkileri sağlamak üzere, körpe yapraklarıyla yara lapası hazırlanır ve
şikayet edilen yerlere dıştan uygulanır.
• Böğürtlen cildi gerer ve canlandırır.
Bu etkiyi sağlamak üzere, banyo küvetine akan sıcak suyun altına bir bez torba
asılıp içi bitkinin körpe yaprak ve genç sürgünleriyle doldurulur. Sonra sıcak
su açılıp küvet bu suyla doldurularak banyo yapılır.