Zencefil

Orjinal Adı Zinciber officinale
Diğer Adları Zencebil

Bilgi

Zencefilgiller familyasının örnek bitkisidir.
Anayurdunun Güneydoğu Asya olduğu sanılmakta, günümüzde Hindistan ve
Malezya ile diğer bazı tropikal bölgelerde yetiştirilmektedir. Ülkemizin iklimi
uygun olmadığından Türkiye'de zencefil yetişmez. Yararları Çin ve
Hindistan'da çok eski çağlardan beri bilinen bitki, Avrupa'ya tüccarlar
tarafından getirilip tanıtılmıştır. 120 cm.'ye kadar boylanabilen bitkinin
biryıllık ömrü olan gövdesinin, kamışınkini andıran duruşu vardır. Tarçın
kokusuna benzeyen özel kokulu, 15-20 cm. uzunluktaki sivri uçlu ve mızrak
biçimli yaprakları, gövdeyi saran kılıflardan çıkar. Kozalakları anımsatan
küçük, beyaz ve üzeri mor lekeli çiçekleri pek seyrek açar ve kısır olurlar.
Zencefilin kalın, etli, lifli ve boğum boğum yapılı kökgövdesi (rizomu)
kahverengi sarımsı olup bundan yumrukökler çıkarak çevreye yayılır. Bitki, bu
rizomların bölünüp ekilmesiyle çoğaltılır.
Zencefil zingiberon, zingiberol, fellandron, borneol, sineol sitrali içeren uçucu
yağ ile nişasta, yapışkan bitki sıvısı ve reçine yönünden zengindir. Taze
kökleri sökülüp dilimlenerek bazı Uzakdoğu yemeklerine katılır. Kurutulup
öğütülerek toz haline getirilmiş kökleri ekmek, tatlı, pasta, şarap ve bazı
likörlerin yapımında kullanılır. Ayrıca zencefil tozu, baharat olarak tüketilir.

Tibbi Etkileri ve Kullanımı
Bitkinin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöylece
özetlenebilir:
• Hazımsızlık, mide ve bağırsakların gazlı olması ve karın ağrısı durumlarında
sindirim salgılarını artırır ve gaz söktürücü etkiler yaparak iyileştirici olur.
• Son yapılan araştırma sonuçlarına göre mideyi yatıştırıcı etkileri nedeniyle
yolculuklarda kusma refleksini yok eder ve rahatlama sağlar.
• Kan dolaşımının yetersiz kaldığı durumlarda, özellikle kılcal damarlardaki
dolaşımı hızlandırır.
• Ateşlilik durumunda terlemeyi artırır; bu yararlı terletici etkisiyle soğuk
algınlığıni çabuk iyileştirir.
• Soğuk havalarda bedeni ısıtır, dayanıklılığını artırır.
Bu etkileri sağlamak üzere zencefilin dekoksiyonu kullanılır. Elinizde zencefil
tozu ya da dilimlenmiş kök parçaları varsa bunlardan 1,5 tatlı kaşığı, 1 bardak
su içine konulup önce kaynama noktasına kadar ısıtılır. Sonra, ateş kısılarak
5-10 dakika daha ısıtma sürdürülür. Böylece elde edilen dekoksiyon istendikçe
içilebilir.
• Zencefil boğaz ağrılarını iyileştirir. Bunun için yukarıda hazırlanan
dekoksiyonla derin gargara yapılır.
• Bitki ayrıca fibrozit (lif dokusu iltihabı) ve kas incinmeleri tedavisinde
kullanılır. Bunun için de, aynı dekoksiyon ağrılı yerlere dıştan uygulanırken,
elle hafif hafif ovuşturulur.