Barometre nedir, ne zaman bulundu,çalışma şekli ve barometre yapımı

Hava basıncını ölçmeğe yarayan alet. Yunanca ağırlık anlamına gelen “baros” ve ölçü anlamına gelen “metron” dan gelir.İnce bir kamışla su içtiğimiz zaman, kamışın içindeki havayı ağzımızla içimize çekeriz. Böylece yaratılan boşluk hemen, yukarı doğru çıkan sıvıyla dolar. Bu olay bize doğal gibi gelir; ama bunu nasıl açıklamalı? Eskiçağ bilginleri bu soruya şöyle karşılık verirlerdi: «Doğa, boşluktan nefret eder», yani boşaltılan havanın yerini mutlaka bir şey doldurmalıdır. Ama bu bir açıklama değildir.
Atmosfer her şeyi bastırır, sıkıştırır; tıpkı bulunduğu kabın çeperlerine ve içinde yüzen nesnelerin tümüne basınç yapan bir sıvı gibi. Dalgıçlar birkaç metre derine dalar dalmaz, hemen su basıncını duyarlar. Hava için de az çok aynı şey söz konusudur: stratosferin en yüksek katmanlarına oranla biz, havanın «dibinde», çok derinde sayılırız ve sıfır düzeyde (deniz düzeyi) havanın ağırlığı, sm2′ye l 033 gramlık bir basınç yapar.
Bir kuyuya daldırılan borudaki hava tulumba ile emilince, atmosfer, borunun içindeki suya basınç yapmaz olur, ama kuyunun içindeki suya basınç yapmağa devam eder. Böylece sıvı, borudan yukarıya doğru itilir. Ve su, 10,30 metrelik bir yüksekliğe ulaşınca, bu sıvı sütununun ağırlığı, havanın kuyu yüzeyine yaptığı basınca eşit hale gelir. Bu iki güç arasında denge kurulur ve su artık yükselmez.

BAROMETRENİN İCADI

Bu garip olayı ilk olarak 1643 yılında, İtalyan bilgini Evangelista Torricelli açıkladı. Torricelli, suyun yerine, ondan on üç buçuk defa daha ağır olan civayı (sıvı maden) koymayı akıl etti, bu sayede sütunun yüksekliği aynı oranda kısalmış oldu. Böylece Torricelli ilk barometreyi gerçekleştirdi: bir ucu tıkalı ve içi civa dolu cam bir boru. Bu boru başaşağı çevrilip açık ucu gene civayla dolu bir küvete daldırılır. Borudaki civanın bir kısmı küvete akar ve civa sütunu borunun içinde aşağı yukarı 760 milimetreye kadar iner. O zaman civanın ağırlığı, atmosfer basıncı ile eşdeğer olur.

YÜKSEKLİĞİN ÖLÇÜLMESİ VE HAVA TAHMİNİ

Aynı dönemde, Blaise Pascal, yükselti’yi ölçmek için barometreden yararlanmayı düşündü. Atmosferin ağırlığı, borunun içindeki civanın yüksekliğini belirlediğine göre, bu yükseklik, bir dağın tepesinde azalacaktır; dağın tepesinde, hava tabakasının yüksekliği deniz düzeyine göre daha az olduğundan ağırlığı da daha az olacaktır. Buna göre civa sütununun yüksekliği, hangi yükseltide bulunduğumuzu gösterir: altimetre’nin (yükseltiölçer) esası budur.
Daha sonra, atmosferdeki değişmelerin, atmosfer ağırlığını azaltıp çoğaltmakla civa sütununun yüksekliğini değiştirdiği anlaşıldı. Böylece barometre işaretlerine bakılarak hava değişikliği’nin tahmini öğrenilmiş oldu; buna göre deniz düzeyinde, 760 milimetre yükseklikteki civa, «güzel hava» belirtisidir. Atmosfer basıncı, havası boşaltılmış kutular olan madeni barometre’lerle de ölçülebilir.

Barometre çalışma şekli

Yaşadığımız atmosferin bir ağırlığı vardır ve üzerlerimize bir baskı uygular. Üzerimizdeki bu basınç hava koşullarına göre değişiklik gösterir. Bu değişikliği barometre ile ölçeriz. Denizin altında nasıl dalarken kulaklarımız tıkanıyorsa ve suyun basıncını rahatlıkla hissediyorsak aslında hava basıncı da azda olsa aynı etkiyi sürekli yapmaktadır. Biz hava tabakasının en dibinde yani yer yüzünde yaşadığımız için, bu bölümde havanın ağırlığı cm2'ye 1033 gramlık bir etki yapar. İşte buna denize seviyesindeki ortalama hava basıncı denir.

       
Barometre hareketleri

3 saatte 8-10 milibar(mb) veya daha fazla
3 saatte 6-8 milibar(mb)
3 saatte 3-6 milibar(mb)
3 saatte 3 milibar(mb) ve daha az
 Büyük yükseliş (veya düşüş)
Hızlı Yükseliş (vaye düşüş)
Orta yükseliş (veya düşüş )
Yavaş yükseliş (veya düşüş)

Denizcilier için barometre kullanımı

Barometre ani düşerse kısa süreli ani fırtına çıkar.
Barometre düştükten sonra yükselmeye başlarsa hava düzelir.
Barometre düşüp termometre yükselirse lodos eser.
İkisi de yükselirse rüzgar kuzeye döner.
Rüzgar kuzeyden eserken hızlı düşerlerse rüzgar artar.
Rüzgar kuzeyden eserken barometre hızlı yükselirse kar yağışı gelir.(Kışın)
Rüzgar güney iken barometre hızlı yükselirse kuzeyden fırtına gelir.
Barometre düşerse lodos eser.
İkisi birden düşerse lodosla yağmur gelir.
Termometre düşüp barometre yükselirse karayelden yağmur gelir.
Barometre yükselip de termometre sabit kalırsa yağmur gelir, az yıldız görünür.
Rüzgar batı iken barometre hızlı düşerse, rüzgar karayele döner.
Hava güzel ve barometre adım adım yükselirse güzel hava devam eder.
Barometre yavaş yavaş düşerse rüzgar sürekli olur.
Barometre yükselip de düşerse fırtına gelir.

Barometre Yapalım

Atmosfer basıncını doğrudan ölçmek amacıyla kullanılan aletlere barometre adı verilmektedir.
Barometreler; hava basıncının değişmesiyle birlikte, barometre haznesi içinde bulunan civanın, cam tüp içinde yükselip alçalması prensibi ile çalışmaktadır.

Barometreler hava basıncını ölçer. Hava basıncının yükseldiğini, düştüğünü veya durağan kaldığını izlemek için bir barometre satın alabileceğiniz gibi kendinizde bir barometre yapabilirsiniz

Malzeme Listesi

■ 1 Adet kavanoz
■ 1 Adet Balon
■ 1 adet pipet
■ 1 adet kürdan
■ 1 adet 2 cm x 14 cm karton
■ 1 adet 15 cm x 30 cm karton
■ 1 adet kalem
■ 1 adet beyaz band - yapıştırıcı
1. Kavanoz oda sıcaklığında olmalıdır. Balonu çok sıkı ve gergin bir şekilde Kavanozun ağzına geçirip, kavanozun ağzını hava kaçırmayacak şekilde sıkıca bağlayın.
2. Kürdanı pipetin bir ucuna yapıştırın. Kavanozun ağzına bağladığınız balonun tam ortasına yapıştırıcıyı dökün. Daha sonra pipetin kürdansız ucunu yapıştırıcı dökmüş olduğunuz yere yapıştırın. Yapıştırıcının kurumasını bekleyin.
3. 2 cm x 14 cm kartonu, 15 x 30 cm kartonun kenarına dik olarak yapıştırın. Daha sonra, kürdanın ucu dikey kartonun yüzeyine gelecek şekilde kavanozu yerleştirin. Kürdanın ilk gösterdiği konumu işaretleyin.
4. Hava basıncı değiştiğinde pipet aşağı veya yukarı doğru hareket edecektir. .
Birkaç gün boyunca hava basıncının değişimini gözlemleyin, hava basıncı değiştikçe pipet hareket edecektir, bu hareketleride karton üzerinde işaretleyin.
Hava basıncı yükseldiğinde (ki bu genelde iyi hava demektir) kürdan ucu yükselecektir; çünkü hava balonun yüzeyine baskı yapmaktadır. Hava basıncı düştüğünde (ki bu genelde kötü havalar geldiği anlamına gelmektedir) kürdan ucu aşağıya doğru dönecektir; çünkü düşük hava basıncı nedeniyle kavanozun içindeki hava balonu dışarıya doğru itmektedir.