Lavantalar

Orjinal Adı Lavandula türleri

Bilgi
Ballıbabagiller familyasındandır. Anayurdu
Akdeniz havzası olan Lavandula cinsi, kışın yapraklarını dökmeyen 20 kadar
çalımsı görünüşlü çokyıllık bitki türünün ortak adı lavantadır. Bu türlerden
bazısı ülkemizde de yetişmektedir. Bunlardan konumuzla ilgili olan ikisini,
önce ingiliz lavantası (L. angustifolia=L. spica=L. vera=L. officinalis) türünü
ve daha sonra ayrı bir bölümde Karabaş lavantası (L. stoechas) türünü ele
alacağız.
İngiliz lavantası ya da kısaca lavanta, en çok 1 m. kadar boylanabilir. Gövdesi
dört köşe kesitli, yeşil renkli ve hoş kokuludur. Ancak, bitkinin ikinci yılında
gövde odunsulaşır. Grimsi yeşil renkli, ince uzun ve hoş kokulu yaprakları;
uzun sapların ucunda seyrek başaklar oluşturarak yaz aylarında açan, çok
kokulu, lavanta mavisi renkli çiçekleri vardır. Bitkinin gövde, yaprak, sap ve
çiçeklerine özel kokusunu veren, bunların üzerinde bulunan küçük yıldızsı
tüyleridir. Lavantanın sonbaharda olgunlaşan küçük meyvelerinin her birinde,
dörder adet fındıkçık şeklindeki tohumu yer alır. Güneşli ve açıklık alanları,
suyu iyi akıntılı kireç içeren kumlu toprakları seven lavanta, tohumlarıyla,
sonbaharda alınan gövde çelikleriyle ya da bitki tabanının bölünmesiyle
çoğaltılır.
Lavanta, içinde organik asitler bulunan uçucu yağ ile glikozitler, alkaloitler ve
tanen gibi maddeleri içerir. Bu uçucu yağın damıtılmasıyla elde edilen lavanta
esansı (lavantayağı) parfümeri endüstrisinde önemli bir hammadde olarak
kullanılır. Ayrıca geleneksel şekilde lavantanın yaprak ve çiçekleri odalarımıza
güzel koku veren potpuri tabağına, yatak odalarımızdaki güzel koku
torbalarına konulur. Lavanta esansı yatak çarşaflarına serpilir.

Tibbi Etkileri ve Kullanımı
Sağlığa yararlı etkileri uzun zamanlardan beri bilinen ve kullanılan lavantanın
tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöylece özetlenebilir:
• Sinirleri yatıştırıcı ve spazm çözücüdür. Özellikle depresyonla ilgili aşırı
sinirlilik durumunda yatıştırıcı olur. Uykusuzluk halini giderir.
• Stresle ilgili baş ağrılarında etkili bir iyileştiricidir.
• Bitkinlik ve güçsüzlük durumlarında, merkezi sinir sistemini ve dolayısıyla
bedeni güçlendirici bir toniktir.
• Saman nezlesini geçiştirmede etkili olur.
• Sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri vardır, iştahı açar, sindirimi
kolaylaştırır. Mide ve bağırsaklardaki gazı söktürür.
• Kusma refleksini bastırır.
• İdrar söktürücüdür. Böbrekleri temizler.
• Öksürüğü kesici ve ateşi düşürücü etkileri de vardır.
Sağlığa çok yararlı bütün bu etkileri sağlamak üzere, lavantanın taze sürgünleri
yaz başında ve çiçekleri iyice açtıklarında toplanır. 35 C dereceyi aşmayan
sıcaklık ve gölge yerde bunlar özenle kurutulur. Birbirine karıştırılan kurumuş
sürgün ve çiçeklerden 1 tatlı kaşığı alınıp üzerine 1 bardak kaynar su
dökülerek ve 10 dakika süreyle demlendirilerek bir infüzyon elde edilir. Bu
infüzyondan, günde üç kez birer bardak içilir.
• Ayrıca lavanta romatizma, burkulma ve kırık yerlerinin ağrılarında
rahatlatıcıdır.
• Akneli cildi temizler.
• Duyarlı ciltler için tonik sıvı oluşturur.
Bu durumlarda yararlı etkiyi sağlamak üzere, lavanta çiçeklerinin
damıtılmasıyla elde edilen ve piyasada satılan lavanta esansı (lavantayağı)
kullanılır. Bu yağ içilmez. Yalnızca şikayetli yerlere, elle ovularak dıştan
uygulanır. Duyarlı ciltler içinse, küvette hazırlanan banyo suyuna katılır.