Bayır Turpu

Orjinal Adı Armoracia rusticana
Diğer Adları Eşekturpu, Karaturp, Yabanturpu

Bilgi
Turpgiller familyasındandır. Anayurdu Akdeniz
bölgesidir. Ama, günümüzde tüm ılıman iklim kuşağındaki yerlerde ve
ülkemizde yaygın olarak yetiştirilmektedir. 30-60 cm. boylanabilen, çokyıllık
dayanıklı otsu bitkidir. Elips biçimli, ucu sivri, iri, kaba dokulu ve parlak yeşil
yaprakları vardır. Yuvarlak kesitli ve boylamasına kabartılı saplarla köke
bağlanan bu yapraklar ezildiğinde yakıcı bir koku yayarlar.
Yaprak koltuklarında haziran-temmuz aylarında açan çiçekleri, beyaz
salkımlar halinde olur. Bitkinin yumrukökü uzun, kalın, dışı sarı kahverengi,
içi beyaz ve etlidir. Bu kökün de yakıcı bir kokusu vardır. Güneşli ve açıklık
alanları, derin kazılmış, hafif ve nemli toprakları seven bayırturpu,
tohumlarıyla çoğalır. Bitkinin taze yumrukökü kalsiyum, sodyum, magnezyum
gibi mineraller ile C vitamini yönünden zengindir. Ayrıca hardal yağı, glikozit
ve sinigrin maddelerini içerir. Bu kökler ince ince rendelenerek, hardalsı
baharat kokusunu versin diye bazı et ve balık yemeklerine katılır.
Bayırturpunun kökleri parçalanarak kum içinde ileriki kullanımlar için taze
olarak saklanabilir. (Bu tür kök saklama ve ileriki günlerde kullanma yöntemi
Avrupa'da pek yaygındır.)

Tibbi Etkileri ve Kullanımı
Bayırturpunun tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöylece
özetlenebilir:
• Sindirim sistemini uyarır, iştahı açar, mide ve bağırsaklardaki gazı söktürür,
ağrıları dindirir.
• İçerdiği antibiyotik nitelik nedeniyle bağırsakların çeperlerini koruyucu rol
oynar.
• Hafif müshil etkisi vardır.
• Grip ve yüksek ateşte iyileştirici etki yapar.
• Balgam söktürücüdür.
• İdrar yolları iltihaplarını iyileştirir.
Bütün bu durumlar için tıbbi etkisini sağlamak üzere, bitkinin yumrukökü
sonbaharda toprağı kazılarak sökülür. Temizlenip iyice rendelenerek günlük
diyete katılır. Ya da bitkinin ufak parçalara bölünmüş yumrukökünden l tatlı
kaşığı alınarak üzerine l bardak kaynar su dökülüp 5 dakika süreyle
demlendirilir. Böylece hazırlanan infüzyondan günde üç kez birer bardak içilir.
Grip ve yüksek ateşte, içilen infüzyon miktarı artırılabilir.
• Bayırturpu romatizma, bel ve sırt ağrılarına da iyi gelir.
Bunun için, bitkinin yaprak ve çiçekli bölümleriyle yara lapası hazırlanır ve
şikayet edilen yerlere bu lapa dıştan uygulanır.
UYARI
• Gebe kadınlar ile böbrek sorunu olan kişiler, aşırı miktarda bayırturpu
yememelidir.