Amyant

Alm. Amiant (m), Fr. Asbeste, Amiante (m), İng. Asbestos. Lifli yapıya sahip mağnezyum ve kalsiyum silikatların hidrate haline verilen isim. M.Ö. 5. yüzyıldan beri bilinmektedir. Isıya dayanıklı olup, hamlaç alevinde eriyebilir. Cevherden özel değirmen taşları arasında öğütülerek çıkarılır. Yün şekline getirilir. Bundan sonra çeşitli maksatlarla kullanılır. Lifler eğirilir, örgü yapılır ve sıkıştırılır. Bu işlemler yapılırken yardımcı madde olarak, pamuk, metalik teller, lastik, çimento vb. kullanılır.

Amyantın günümüzde 3000’den ziyade kullanma sahası vardır. Liflerinden ateşe dayanıklı elbiseler, izole elektrik kabloları, fren astarı, perdeler, izole dolaplar, plakalar yapılır. Isı ve elektriği iletmediği gibi, kimyasal maddelere karşı da dayanıklıdır.
Amyant ikiye ayrılır: 1) “Serpatin” (yılantaşı) amyantı (Mg3Si2O5(OH)4), 2) “Amfibal” amyantı (MgFe)7Si8O22(OH)2).
Yılantaşı amyantının lifleri yaygın ve esnek olup elbise yapımında daha çok kullanılır. Aynı zamanda dünya amyant üretiminin takribi % 90’ını yılantaşı amyantı teşkil eder.
Dünyadaki her cins amyant üretimi 1930’da 338.783 ton, 1950’de 1.200.000 ton ve son zamanlarda takribi 2.000.000 ton olmuştur.
Bugün evlerimizin çatılarında, soba arkasında ısıyı duvara iletmemek için kullanılan amyantın kanser yapan bir madde olduğu bilinmektedir. 1900 yılında Dr. Montague Murray bir amyant işçisinin ölümüne amyant liflerinin sebep olduğunu bulmuştur. 0,1-1 mikron çapında ve 5 mikron uzunluğundaki amyant lifleri solunum yoluyla akciğerlere girdiğinde ciğer yüzeyinde fiziksel etki yaparak parçalanma ve yaralanmalara sebep olmaktadır. Bunun sonucu da bronşlarda kasılmalar olur. Bu etki amyant sanayiinde çalışanlarda görüldüğü gibi büyük yerleşim merkezlerinde de görülmektedir. Büyük şehirlerdeki bu zararın kaynağı amyant karışımlı çatı kaplamaları ve fren balatalarıdır. Kanser yapma bakımından mavi amyant (Crocidolit) önde gelmektedir. İnsanda etkisini ise 9-25 sene içinde göstermektedir.
Almanya’da bir yılda fren balatalarından havaya 13.000 kg amyantın yayıldığı tesbit edilmiştir. Hamburg’da bir fabrikada çalışan işçilerden 20 tanesi son dokuz yılda amyantın meydana getirdiği kanserden ölmüş, 70 kişide de kanser belirtisi görülmüştür. Newyork'ta, ölen 3.000 kişide yapılan otopsiler neticesinde 1440'ının amyant liflerinin meydana getirdiği akciğer kanserinden öldüğü anlaşılmıştır.
İnsan sıhhati için tehlikeli olduğundan İngiltere 1975’te amyant ithalini yasaklamıştır. İsveç, Hollanda ve Danimarka da amyant kullanımı genelde durdurulmuştur. Amerika Birleşik Devletleri amyantla çalışan sanayi kollarını zehirli iş alanı olarak ilan etmiştir.
Dünya amyant üretiminin yarısından çoğunu % 60 ile Kanada yapar. Önemli ölçüde üretim yapan diğer memleketler, Rusya, Güney Afrika Birliği, Güney Rodezya, ABD, Fransa ve Japonya'dır. Türkiye’de az miktarda amyant Ege bölgesinin iç kısımlarında bulunmaktadır.