Mürverler - Mürver

Orjinal Adı Sambucus türleri
Bilgi
Hanımeligiller familyasındaki 20 kadar ağaç, çalı ya
da otsu bitki türünün ortak adı Mürver'dir. Bu türlerin çoğu her iki yarıkürenin
ılıman iklim kuşağında, bu arada Türkiye'deki ormanlarda doğal olarak
yetişmekte ve pek çok yerde de süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Konumuzu
ilgilendiren ve tıbbi etkileri birbirine çok benzeyen iki mürver türü vardır.
Bunlardan Kara (Siyah) mürver ya da diğer adıyla Patlangıç ağacı (S. nigra)
ülkemizde özellikle Batı ve Kuzey Anadolu'da görülen ve 4-10 m. kadar
boylanabilen ağaçtır. Gövdesini, boz renkli ve uzun çatlaklı kabuğu örter.
Genellikle 5 yaprakçıktan oluşan bileşik yaprakları, karşılıklı dizilmiş
durumdadır. Bu yapraklar elle ovuşturulduğunda kötü kokar. Beyaz, sarımsı ya
da bazen açık pembe renkli ve keskin kokulu küçük çiçekleri yayvan şemsiye
ya da salkım biçimi oluşturarak açar. Çiçekleri olgunlaşınca 6-10 mm. çapında
yuvarlak ve parlak siyah renkli meyvelere dönüşür. Meyvelerin içinde kan
kırmızısı meyve özü ve uzunca oval biçimli 3-4 tane tohum bulunur. Ormanlık
alanların funda toprağını seven kara mürver, döktüğü tohumlarıyla çoğalır.
Kara mürverin çiçekleri uçucu ve sabit yağ, yapışkan bitki sıvısı, reçine, tanen
ve şekerler ile samburgin ve rutin adı verilen alkaloitleri içerir. Bitkinin
meyvesinde doğal şekerler, meyve asitleri, tanen, C ve P vitamini, boya
pigmentleri ile eser oranda uçucu yağ bulunur. Mürverin kabukları da tanen,
reçine, alkaloit ile valeriyen asidini içermektedir. Olgun mürver meyveleri
yenir. Meyvenin özü bazı yerlerde şarabı renklendirmekte ve bitkinin gövde ve
dalları iplik makarası yapımında kullanılır.
Tibbi Etkileri
ve Kullanımı
Burada kara mürverin kabuk, yaprak, çiçek ve meyvesinin tıbbi etkilerini teker
teker sayarak bunlardan yararlanma yöntemlerini sunacağız:
Kabuğunun Tıbbi Etkileri:
• Müshildir.
• Kusturucudur.
• İdrar söktürücüdür.
Yaprağının Tıbbi Etkileri:
• Müshildir.
• Balgam söktürücüdür.
• İdrar söktürücüdür.
• Terleticidir.
• Dıştan kullanıldığında cildi yumuşatıcı ve yara iyileştiricidir.
Çiçeğinin Tıbbi Etkileri:
• Terleticidir.
• Göğsü yumuşatır.
• Nezleyi iyileştirir.
Meyvesinin Tıbbi Etkileri:
• Terleticidir.
• idrar söktürücüdür.
• Müshildir.
Bu etkilerinden yararlanmak üzere, kara mürverin çiçek ve yaprakları ilkbahar
ile yazın başlarında toplanır. Gölge yerde olabildiğince çabuk kurutulur.
Meyveleriyle bitkinin gövde kabukları yaz sonu ile sonbahar mevsiminde
toplanır.
Kuru çiçek ve kuru ya da yaş yapraklarının karışımından 2 tatlı kaşığı alınıp 1
bardak kaynar suda 10 dakika süreyle demlendirilir. Böylece elde edilen
infüzyondan, günde üç kez birer bardak içilir.
Kara mürverin meyve suyunu hazırlamak için taze ve olgun meyveleri 2-3
dakika suda bekletilir. Sonra bunlar elle sıkılıp süzülür. Bu meyve suyunu
saklamak için 10 ünite meyve suyuna 1 ünite bal katılır ve bu karışım
kaynatılır. Daha sonra sıcak suyla sulandırılıp günde iki kez birer bardak
olarak içilir.
Bitkinin gövde kabukları kuru ya da taze yapraklarıyla karıştırılıp parçalanır.
Bu karışımdan 2-3 tatlı kaşığı alınıp 1 bardak suda kaynama noktasına kadar
ısıtılır. Ateş kısılıp 10-15 dakika daha ısıtma işlemi sürdürülerek elde edilen
dekoksiyon, günde iki kez birer bardak olarak içilir. Cildi yumuşatıcı ve yara
iyileştirici olarak dıştan uygulanır.
Bodur (Cüce) mürver (S. ebulus): Türkiye'nin hemen hemen tüm ormanlarında
rastlanan ve 50-200 cm. boylanabilen, çokyıllık otsu bitkidir. Gövdesi
yuvarlak kesitli, dik ve boydan boya çizgilidir. 7-11 yaprakçıktan oluşan
bileşik yaprakları karşılıklı dizilmiştir. Salkım biçimi alarak yazın açan beyaz
çiçekleri acı badem gibi kokar. Meyvesi parlak siyah renkli ve yuvarlak olur.
Bodur mürverin yapraklarında uçucu yağ, şekerler ve bazı organik asitler,
meyvelerinde doğal şekerler, valeriyen asidi, tanen, acı madde ile bazı boya
pigmentleri bulunur. Bitkinin çiçekleri, terletici ve yatıştırıcı, kökleri ile
yaprakları müshil etkilerinden yararlanılmak üzere kullanılır.
Bunlardan elde edilecek infüzyon ve dekoksiyonlar için yukarıdaki tarifler
aynen uygulanır.