Kişniş

Orjinal Adı Coriandrum sativum
Diğer Adları Aşotu, Kişnişotu
Bilgi
Maydanozgiller familyasındandır. Anayurdu
Akdeniz havzası olup günümüzde birçok yerde ve ülkemizde yabani bitki ya
da kültür bitkisi olarak yetişmektedir. 60 cm'ye kadar boylanabilen biryıllık
otsu bitkidir. Gövdesi yuvarlak kesitli, boylamasına oluklar halinde çizgili,
soluk yeşil renkli ve dallara ayrılan yapıdadır. Bitkinin alt ve üst bölümündeki
yaprakları farklı görünüşte olur. Alt yaprakları maydanoz bitkisininkilere
benzer. Hafif tüylü, tuhaf ve pek de hoş olmayan koku taşırlar. Bitkinin üst
kesimindeki yaprakları ip gibi ince ama düzgün kesimli ve gene hoş olmayan
keskin ve tuhaf kokulu olurlar. Yaz başı ile ortası arasında gevşek şemsiyeler
oluşturarak açan, beyaz ya da pembemsi açık mor renkli küçük çiçekleri
olgunlaşınca, 2-7 mm. çapında yuvarlak, açık kahverengi tohum kılıfını
taşıyan kokulu, kuru meyvelere dönüşür. Bol güneşli yerleri, bitek ve hafif
topraklan seven kişniş bitkisi, tohumları sonbaharda ekilerek çoğaltılır. Ancak,
çapraz döllenmeyle bitkinin yozlaşması meydana geleceğinden, rezeneden
uzak yerlere ekilmesine dikkat edilmelidir.
Kişnişin tohumunu taşıyan meyvesinde nişasta, tanen, şekerler, sabit ve uçucu
yağlar bulunur. Uçucu yağında yüksek oranda coriandrol ile düşük oranda
geraniol, borneol, pinen, phelladron ve asetik asit vardır.
Kişniş tohumlan pastacılıkta, baharat olarak bazı çorba ile yemeklerin
hazırlanmasında, içki endüstrisinde ve kişniş şekerinin yapımında kullanılır.
Bazı yerlerde bitkinin körpe yaprakları salata ve güveçte pişen yemeklere
katılır. Gövde ve kökü de sebze gibi pişirilip yenir.
Tibbi Etkileri
ve Kullanımı
Eski Mısır papirüsleri, Çince ve Sanskritçe metinlerde ve hatta İncil'de sağlığa
yararlı etkilerinden övgüyle söz edilen kişnişin, tıbbi etkileri ve bunlardan
yararlanma yöntemleri şöyle sıralanabilir:
• Kişniş tohumları içerdiği yağlarla mideyi uyarır; iştahı açar, sindirimi
kolaylaştırır ve hazımsızlığa iyi gelir.
• Aynı nedenle mide ve bağırsaklardaki gazı söktürür.
• Aniden başlayan mide ve karın ağrılarını bastırır.
• Özellikle çocuklarda diyareyi kesici etkiler yapar.
• Hafif yatıştırıcı etkisi vardır.
Kişnişin bu etkilerinden yararlanmak üzere, bitkinin çiçek şemsiyeleri yaz
sonunda alınır ve tohumlarının olgunlaşması için gölgeli ve havadar yerde bir
süre itekletilir. Sonra şemsiyeler başasağı edilerek bir kağıdın üzerine sallanır
ve dökülen tohumlan toplanır. Bunlardan ya da piyasadan alınan kişniş
tohumlarından 1 tatlı kaşığı kadarı biraz ezilerek 1 bardak kaynar suya
dökülür. Kabın üzeri sıkıca kapatılarak 5 dakika süreyle demlendirilir. Bu
şekilde elde edilen infüzyon, yemeklerden önce birer bardak olarak içilir. Aynı
etkilerinden yararlanmak için, tohumları yemeklerden önce ağızda
çiğnenebilir.
• Kişniş antiseptik (mikrop kırıcı) etkiler de taşır. Bu etkisinden yararlanmak
için yukarıda tarifi verilen infüzyon, akne ya da yaraların üzerine uygulanır.