Ahmed Gazali

İslam alimlerin ve evliyanın büyüklerinden. Büyük İslam alimi İmam-ı Gazali hazretlerinin kardeşidir.
İsmi, Ahmed bin Muhammed bin Muhammed bin Ahmed et-Tusi’dir. Künyesi, Ebü’l-Feth veya
Ebü’l-Fütuh; lakabı Mecdüddin’dir. Gazali nisbesiyle bilinir. Tus’ta doğdu. Doğum tarihi kesin olarak
bilinmemektedir. 1126 (H.520) senesinde Kazvin’de vefat etti.
İlk tahsilini memleketi olan Tus’ta yaptı. Zamanının alimlerinin pekçoğu ile görüşüp onların ilim
meclislerinde ve sohbetlerinde bulundu. Şafii fıkhını tahsil etti. Birçok memleketler dolaşıp akli ve nakli
ilimleri öğrendi. İlim ve fazilette üstün derecelere ulaştı. Irak’a gittiği zaman insanlar ilim ve fazileti
sebebiyle ona aşık olup, vaz ve sohbetlerine koştular. Onun vaz ve nasihatlerini dinlemek için çok
uzak yerlerden geldiler. Ahmed Gazali hazretlerinin vazları tesirli olup dinleyenlerin gönüllerini fethetti.
Kendisi fıkıh ilmiyle meşgul olmasına rağmen, daha çok insanlara vaz ve nasihatleriyle faydalı olmaya
çalıştı. Hafız Silefi onun için; “Hemedan’da onun vaz meclisinde bulundum. Aramızda dostluk ve
muhabbet vardı. O, zamanındaki insanların en zekisi, en güzel ve metotlu konuşanı idi. O fıkıh ve
diğer ilimlerde söz sahibiydi.” demek suretiyle ilim ve faziletteki üstünlüğünü taktir etmiştir. Ahmed
Gazali, bir ara Bağdat’a giderek Nizamiye Medresesi müderrisliğini bırakıp, inzivaya çekilen ağabeyi
İmam-ı Muhammed Gazali’nin yerine bu medresede dersler verdi. Ancak daha sonra tasavvufa karşı
istek ve arzusu fazlalaştığından, o da inziva ve halvet yolunu seçti. Çeşitli yerleri gezip tasavvuf
erbabının sohbetlerinde bulundu. Ebü’l-Kasım el-Cürcani’nin talebelerinden Ebu Bekr en-Nessac’ın
sohbetlerine katıldı. Tasavvufda, İmam-ı Gazali’nin marifet, şer’i hükümler ve ahlaki kaidelere uyarak
Allahü tealanın rızasına kavuşulacağı anlayışına ilave olarak aşk ve vecde önem veren bir anlayışı
yaymaya çalıştı. Yazmış olduğu Sevanih-ul Uşşak adlı Farsça eserinde bu anlayışı işledi. Hakim
Senai, Ruzbehan-ı Bakli, Attar, Fahreddin-i Iraki gibi zatlar üzerinde tesirli oldu. 1126 (H.520)
senesinde Kazvin’de vefat etti.
Ahmed Gazali hazretleri, ilim ve fazilet sahibi, güzel ahlaklı, güler yüzlü bir zat idi. Kerametler sahibi
olup, va’zları gönülleri alıcı ve tesirliydi. Bir müşkille karşılaştığı zaman rüyasında Resulullah
efendimizi görür, zor meseleyi arz eder, bu şekilde işin doğrusunu anlardı.
Buyurdu ki; “İlmin başka şeylere üstünlüğü iki şey sebebiyledir. Birincisi, ilmin bizzat kendisi tatlı ve
lezzetlidir. İkincisi ve en önemlisi de, ilim insanı ahiret saadetine götürür ve Allahü tealaya yaklaştırır.
İnsanlar için en önemli ve en kıymetli şey ahirette ebedi seadete kavuşabilmektir. En faziletli şey ise
ahirette ebedi seadete ulaştıran şeydir. İlim insanı ahirette saadete ulaştırdığı için en hayırlı amel
olmaktadır.”
“La ilahe illallah” kelimesi en büyük kal’adır. Allahü tealanın birliğini bildiren yüce bir sözdür. Kim onu
kendisine kal’a edinirse ebedi seadeti ve nimetleri elde eder. Kim de bu mübarek kelimeyi kendisine
kal’a edinmezse ebedi azaba düçar olur.”
Eserleri:
1. Lübab-ül-İhya; İmam-ı Gazali hazretlerinin İhya-ü-Ulumi’d-Din adlı eserinin özetidir.
2. Sevanih-ül-Uşşak; Konusu aşk olan bir eserdir.
3. Et-Tecrid fi Tercemet-it-Tevhid.
4. Ez-Zahire fi İlm-il-Basire.
5. Sırr-ul-Esrar ve Teşkil-ül-Envar.
6. Havass-üt-Tevhid.