Centiyan

Orjinal Adı Gentiana lutea
Diğer Adları Centiyana, Centiyane, Büyük kantaron
Bilgi
Centiyangiller familyasının örnek bitkisidir.
Anayurdu bilinmeyen, Kuzey Yarıküre'nin ılıman iklim bölgelerindeki dağlık
yerlerde ve güneşli bayırlarda ağır ağır gelişerek yetişen, çokyıllık dayanıklı bir
otsu bitkidir. Ülkemizde Bursa-Uludağ ve Doğu Karadeniz bölgesinde
görülmekte ve 1-1,5 m'ye kadar boylanabilmektedir. Yaprakları enli, sapsız ve
karşılıklı dizilmiş durumdadır. Temmuz-ağustos aylarında açan sarı renkli
güzel çiçekleri, boru yapılı ve toplu durumda olur. Dışı esmer ve içi sarı renkli
rizomu (kökgövdesi) ve buna bağlı kök saçakları vardır. Bitki, tohumlarıyla
çoğalır.
Centiyan bitkisinin sağlığa yararlı etkili bölümü olan rizomu ile kök saçakları
uçucu ve sabit yağ, pektin, tanen ve acı glikozitleri içerir. Bu kök, acı ama
zehirli olmayan bir ilaç kaynağıdır.
Tibbi Etkileri
ve Kullanımı
Bitkinin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöylece
sıralanabilir:
• Sinir uçlarını uyarıp sindirim salgılarını artırarak iştahı açar.
• Aynı nedenle sindirimi kolaylaştırır. Dispepsi (sindirim zorluğu) ve midenin
gazlı olması durumlarında çok yararlı, iyileştirici etkiler yapar.
• Bedeni güçlendirici bir toniktir.
• Alyuvarları artırıcı etkisi kanıtlanmıştır. Bu nedenle kansızlık durumunda
olumlu sonuçlar verir.
Bu etkileri sağlamak üzere, centiyanın rizom ve kök saçakları sonbahar
mevsiminde toprak kazılarak çıkarılır. Bunlar dilimlenerek özenle, ağır ağır
kurutulur. Kurumuş kök parçalarından 1/2 tatlı kaşığı l bardak su içine
konularak su ısıtılır. 5 dakika süreyle kaynatma sürdürülerek bir dekoksiyon
hazırlanır. Bu dekoksiyon yemeklerden önce ya da midede şişkinlik ve ağrı
duyumsandığında birer bardak içilir.
• Centiyanın ayrıca yaraları iyileştirici etkisi vardır.
Bunu sağlamak üzere, aynı dekoksiyonla günde birkaç kez yaralar dıştan
yıkanır.